رادیوداروها
رادیوداروها دسته ای از داروها هستند که حاوی یک جزء رادیواکتیو می باشند. رادیوداروهای مورد استفاده در پت اسکن، که به منظور تصویربرداری پزشکی هسته ای برای تشخیص بیماری‌ها به بدن بیمار تزریق می‌شوند، معمولاً شامل رادیوایزوتوپ‌های با نیمه عمر کوتاه هستند. این رادیوداروها به طور خاص برای اسکن‌های توموگرافی انتشار پوزیترون (PET) طراحی شده‌اند. هدف از تصویربرداري با پت اسکن، بررسی توزیع رادیوداروهای پوزیترون دهنده در بدن بیمار است. رادیوداروها به نواحی خاصی از بدن می روند و به دلیل فعالیت متابولیکی بالا در آن مناطق، تشعشعاتی از خود ساطع می کنند. این تشعشعات توسط دستگاه پت اسکن دریافت می شود و تصاویر دقیقی از فعالیت های بیوشیمیایی و متابولیکی بدن ایجاد می‌کند.
رادیوداروهای استفاده شده در بخش پت اسکن بیمارستان فارابی در حال حاضر رادیوداروی نشاندار شده با فلوئور-18 ([18F]FDG) است که 95 درصد درخواست های پت اسکن را پوشش می دهد.
رادیوداروهای نشاندار شده با گالیوم-68 (شامل: [68Ga]PSMA, [68Ga]DOTATATE, [68Ga]FAPI) در آینده نزدیک به خدمات مرکز اضافه خواهد شد.
رادیوداروی [18F]-FDG
در زمینه تشخیص بیماری ها رادیوداروی تزریقی ، فلوئور-18-فلوئورودزوکسی گلوکز [18F]-FDG پرمصرف ترین آنها است و داراي ارزش تشخیصی فراوان به ویژه در انکولوژي، کاردیولوژي و نورولوژي می باشد. از آنجا که سلولهاي عصبی، قلبی و بسیاري از تومورها از گلوکز به عنوان منبع انرژي استفاده می کنند این ملکول به میزان زیادي توسط آنها جذب می شود. در واقع محلول تزریقی [18F]-FDG مشتقی از گلوکز است که در آن اتم فلوئور جایگزین گروه هیدروکسیل متصل به کربن شماره 2 شده است و با این تغییر که منجر به تفاوت در نحوه متابولیسم میان گلوکز و FDG می شود در ثبت نگاره های هسته ای استفاده می شود.
اندیکاسیون های تصویربرداری PET-CT با رادیوداروی [18F]-FDG در بیماران مبتلا به سرطان عبارتند از:
مرحله‌بندی سرطان هایی که به طور بالقوه قابلیت درمان بنیادین دارند (همانند سرطان ریه سلول کوچک)
تعیین مرحله پایه قبل از شروع درمان به منظور ارزیابی دقیق وضعیت تومور و ویژگی های آن (همانند تومورهای استرومایی گوارشی GIST)
ارزیابی توده های نامشخص (همانند ندول ریه منفرد)
ارزیابی پاسخ به درمان توده های سرطانی در بدخیمی هایی مثل لنفوم و تومورهای سر و گردن
ارزیابی دقیق توده های مشکوک ناشی از عود بیماری و یا توده باقیمانده در بیماران مبتلا به لنفوم وسمینوم بیضه
راهنمایی برای بیوپسی (به عنوان مثال، بیوپسی پلور برای مزوتلیوم)
تمایز بین نکروز ناشی از پرتوتابی و عود تومور
رادیوداروی 68Ga-PSMA
تصویربرداری مولکولی توسط این رادیودارو بر پایه تعیین محل و کثرت حضور آنتی ژن غشایی ویژه پروستات (PSMA) در بدن می باشد. این آنتی ژن گلیکوپروتئینی 750 اسیدآمینه ای است که در غشای سلولهای پروستات و بعضی از اندام های دیگر مثل کلیه، دوازدهه، ابتدای روده باریک و غدد بزاقی وجود دارد. بیان این پروتئین در سلول های سرطانی به میزان قابل توجهی افزایش می یابد. گالیوم-68 PSMA- که برای تصویربرداری سرطان پروستات مورد توجه زیادی قرار گرفته حساسیت و اختصاصیت بالایی نسبت به روشهای سنتی مرسوم مانند CT یا MRI دارد. با این رادیودارو می توان مناطق بسیار ریز و زیر یک سانتیمتر سرطانها را نیز کشف کرد. تصویربرداری68Ga-PSMA بصورت همزمان و تنها دریک تصویر، تمام مناطق پروستات، غدد لنفاوی، بافت نرم و استخوان را بررسی می نماید.
رادیوداروی [68Ga]-DOTATATE
تومورهای نورواندوکرین به دلیل علائم مبهم و پنهان بودن در روشهای تصویربرداری معمول، تشخیص چالش‌برانگیزی دارند. رادیوداروی [68Ga]-DOTATATE به عنوان یک ابزار کلیدی در تصویربرداری تومورهای نورواندوکرین شناخته میشود. دوتاتیت یک پپتید حلقوی 8 آمینواسیدی است که به یک شلاتور DOTA باند شده است. این رادیودارو به گیرنده‌های سوماتواستاتینی نوع دوم (SSTR2) متصل میشود و به دلیل میل ترکیبی بالایی که به این گیرندهها دارد، در شناسایی این تومورها، به طور فزآینده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ردیاب تخصصی پس از تزریق به گیرنده‌های سوماتوستاتین که به طور گسترده‌ای در سطح سلولهای عصبی غدد درون‌ریز بیان می‌شوند، متصل می‌گردد. این ویژگی به تشخیص تومورهای مختلف نورواندوکرین مانند کارسینوئیدها، گاسترینوما، انسولینوم‌ها، و تومورهای هیپوفیز کمک می‌کند.
رادیوداروی [68Ga]-FAPI
رادیوداروی [68Ga]-FAPI یک رادیوداروی مشتق شده از کینولین است که به عنوان مهارکننده پروتئین فعال‌کننده فیبروبلاست (FAP) عمل می‌کند. FAP آنتی‌ژن سطح سلولی است که بر روی فیبروبلاست‌های فعال استرومایی، اکثر سرطان‌های اپیتلیال و سارکوم‌های بافت نرم بیان میشود. پس از تزریق، [68Ga]-FAPI به FAP موجود در سلولهای تومور متصل میشود و امکان تصویربرداری PET را در تشخیص تومورهای اولیه و متاستاتیک در سرطان‌های معده، کبد و پانکراس فراهم میآورد. این رادیودارو می‌تواند به بهبود تشخیص تومورهای نورواندوکرین و ارائه مراقبت‌های فردی بیمار کمک کند. رادیوداروی [68Ga]-FAPI نسبت به [18F]-FDG در تشخیص تومورهای فیبروبلاستی عملکرد بهتری از خود نشان داده است. نسبت کنتراست تومور به بکگراند این رادیودارو از [18F]-FDG بالاتر بوده و جذب آن نیز در اکثر تومورها از [18F]-FDG بیشتر است. بکگراند مغز، کبد و مخاط دهان و حلق در آن پاینتر از [18F]-FDG است که منجر به وضوح تصاویر بالاتری میشود.